Boekrecensie "Missionaire kerk: Meer dan parochie alleen"

Hoe graag willen wij een levende parochie?
Recensie van het boek ‘Missionaire kerk: Meer dan parochie alleen’ van fr. James Mallon

Sluit wat we doen en wie we zijn als parochies nog aan bij Christus’ opdracht mensen bij Hem te brengen? De Canadese priester James Mallon maakt die gewetensvraag in zijn nieuwe boek over parochievernieuwing nog prangender.

Waarom wordt een priester, onder wiens leiding na enkele jaren de eerste tekenen van nieuwe bloei in een parochie zichtbaar worden, overgeplaatst? Met deze vraag begint dit nieuwe boek van de Canadese priester James Mallon, dat in 2022 is verschenen in een Nederlandse vertaling. De titel – ‘Missionaire kerk: meer dan parochie alleen’ – geeft meteen aan waar het hem om gaat: een missionaire omslag van parochies kan alleen op lange termijn vrucht dragen als bisdommen deze parochies op lange termijn actief steunen. Dat betekent onder meer pastoors de gelegenheid geven iets op te bouwen en ze niet te snel over te plaatsen. Anders is de kans groot dat de eerste tekenen van bloei snel weer verdwijnen, omdat een volgende pastoor niet verder wil of kan met wat er is opgebouwd. 

Mallons eerste boek ‘Als God renoveert. De parochie van onderhoud naar bloei’ (2014 in het Engels verschenen, 2019 in Nederlandse vertaling) is een wereldwijde bestseller. Het verhaal over hoe hij en zijn team de omslag maakten van een ‘onderhoudspastoraal’ naar een missionaire parochie heeft velen geraakt. Het boek geeft bovenal hoop. Het kan, in deze tijd: een bloeiende, missionaire parochie met mensen van alle leeftijden, die impact heeft op haar omgeving. Sindsdien heeft Mallon enkele jaren gewerkt als vicaris voor parochievernieuwing van het bisdom Halifax-Yarmouth. Inmiddels is hij al weer enkele jaren werkzaam als pastoor in een parochie. Daarnaast ondersteunt hij met zijn kennis en ervaring het werk van ‘Divine Renovation Ministry’ wereldwijd. Uit deze ervaringen is dit nieuwe boek geboren. 

Hij merkte hoe belangrijk het is dat een missionaire parochie ondersteund wordt door het bisdom. Belangrijke thema’s, die slechts werden aangetipt in zijn eerste boek, werkt hij nu verder uit. Hij schuwt niet om de vooral in het Westen deplorabele staat van de Kerk in kaart te brengen, en beschrijft hoe in veel gevallen geestelijken en leken nog liever lijken te willen ‘sterven’ dan dat ze hun eigen gewoonten, methoden of structuren opgeven. Zijn indringende vraag is dan ook: “Hoe graag willen wij nieuw leven?” Ook dit boek is één groot pleidooi om alles in parochies en bisdommen af te stemmen op de missie van de Kerk: anderen helpen om leerlingen van Jezus te worden (Mt. 28,19 - 20). Om niet alleen te zorgen voor de mensen die er al zijn, maar actief mensen buiten de parochie in aanraking te brengen met het Evangelie. In dat licht worden onderwerpen als structuur, leiderschap en cultuur besproken.

Mallon pleit ervoor dat bisdommen parochies niet over één kam scheren. Voor verandering is een groep parochies nodig die het voortouw neemt en daarin ondersteund moet worden. Pastores die deze missionaire weg willen opgaan, moeten gekoppeld worden aan parochies die hiervoor open staan. Een bisdom moet dit leiderschap steunen en voor deze parochies instaan, bijvoorbeeld als er klachten binnenkomen dat de dingen nu anders gaan. Als in deze parochies vruchten te zien zijn, komen ook anderen over de brug. 

Mallon spreekt veel over leiderschap. De kern van de benadering van Divine Renovation is dat een pastoor (of bisschop) zijn besturende of leidinggevende taak vervult vanuit een team waarvan de leden – ook leken – elkaar vertrouwen en aanvullen. Dit team doet een actief appèl op de roeping en verantwoordelijkheid van alle gedoopten: blijf niet aan de zijlijn staan, maar zet je gaven en talenten in. In Mallons laatste jaar als pastoor van de St. Benedictus parochie in Halifax (waar zijn eerste boek over gaat) waren 865 van zijn parochianen betrokken in een of ander dienstwerk binnen of vanuit de parochie. Aan slechts vier van hen gaf hij direct leiding. Voor velen die in parochies actief zijn, zal ook het hoofdstuk over ‘leidinggeven als je niet de eindverantwoordelijke bent’, herkenbaar en interessant zijn. Meer nog dan in het eerste boek, wordt duidelijk dat een omslag van ‘onderhoud naar missie’ tijd vraagt, omdat die een cultuurverandering inhoudt. Dat kan ontmoedigen; iedereen ziet hoe in veel parochies de missie van de Kerk ondergesneeuwd is geraakt onder dagelijkse beslommeringen en onder hoe de dingen altijd gedaan zijn. Maar dit boek geeft ook hoop; hoop dat als een parochie of bisdom de missie van de Kerk centraal stelt en meewerkt met de Heilige Geest, er iets nieuws zal gebeuren. Want Christus is nog steeds dezelfde levende Heer die levens kan veranderen. 

Dit boek verscheen in maart 2020 in het Engels, net voordat de coronacrisis losbrak, die ook op het kerkelijk leven een flinke wissel trok. Kon het daarmee de prullenbak in? Nee, juist niet, want ook in die context was de missie van de Kerk dezelfde. De fundamentele vraag blijft in elke situatie actueel: sluiten onze visie, structuur, leiderschap en cultuur aan bij Jezus’ opdracht erop uit te gaan en mensen bij Hem te brengen? Dit is een gewetensvraag aan alle gelovigen en leidinggevenden in de Kerk. Met name voor die laatsten is dit boek een ‘must’. Er is altijd een kans om een nieuw begin te maken en dit boek kan daarbij helpen. 

Mirjam Spruit is stafmedewerkster bij het Centrum voor Parochiespiritualiteit. 

Fr. James Mallon, Als God renoveert – Missionaire kerk: Meer dan parochie alleen (2022),
Uitgeverij: Adveniat/Halewijn, Pagina’s: 400 | € 25,- ISBN 978 94 9209 3 96 7

Dit artikel is gebaseerd op de recensie die op 3 juli 2020 is verschenen in Katholiek Nieuwsblad bij de Engelstalige uitgave van dit boek onder de naam ‘Beyond the parish’. Dit artikel is geactualiseerd in maart 2023.