'Te druk om te bidden...' - seminar door Johannes Hartl
Samenvatting door pr. Jim Schilder
Tijdens de middagsessie van de conferentie Missionaire Parochie op zaterdag 8 februari 2025 in Veenendaal hield de Duitse theoloog Johannes Hartl een seminar over het belang van gebed. Hieronder een aantal fragmenten daaruit, inclusief enkele praktische tips voor persoonlijk gebed en gebed in de parochie.
Huis van Gebed
Hartl: "In Duitsland hebben we een “Huis van Gebed”. Het belangrijkste is de gebedsruimte, met zitplaatsen voor zo’n honderd mensen. Er wordt dag en nacht gebeden, al ruim dertien jaar. Het zijn vooral jonge mensen die deelnemen. Het wordt gestreamd via YouTube. Er is ook een kapel, met het Allerheiligste. Verder is er een café. Er is gelegenheid tot overnachten. Alles ziet er mooi uit. Het is betaald met donaties; we krijgen geen geld van de kerk of van de staat. We hebben zo’n honderd betaalde stafmedewerkers. We zijn oecumenisch. Vijftien jaar geleden hadden we onze eerste conferentie, met honderd deelnemers en daar waren we al heel blij mee. Dat is uitgegroeid naar twaalfduizend deelnemers!"
Innerlijke tuin
In het Bijbelboek 1 Koningen staat een mooi verhaal over koning Salomo; hij was bijzonder wijs, beroemd en rijk. De koningin van Sheba had over hem gehoord en ging zelf kijken. Ze was enorm onder de indruk. Haar reactie was interessant. Ze zei dat ze de verhalen over hem pas kon geloven nadat ze zelf was komen kijken. En ze zag dat de werkelijkheid nog veel mooier was dan de verhalen haar hadden doen geloven.
Er is een groot onderscheid, ook in de Bijbel, tussen de buiten- en de binnenkant. Dat geldt eigenlijk voor iedereen en voor elke groep. De buitenkant is wat je ervan weet; de binnenkant is de werkelijkheid. Jezus zegt: hecht niet zoveel waarde aan de buitenkant; kijk naar het hart. In de hele Bijbel wordt ons voorgehouden dat uiteindelijk de binnenkant zichtbaar zal worden. De missionaire parochie gaat zeker ook over gezien worden, over een buitenkant. Maar op den duur kan dat alleen vrucht dragen als het ook goed zit aan de binnenkant.
Hartl: Ik doe veel aan de buitenkant, via internet, door te reizen, etc. Maar tegelijk moet ik voortdurend de binnenkant onderhouden. De buitenkant is altijd luidruchtig. We hebben veel te doen, en er zijn de verwachtingen van anderen. Jezus zegt in een parabel: een goed zaadje van God kan vallen op goede grond, maar de doorns en de distels kunnen het overwoekeren. Die distels zijn de dingen van het alledaagse leven. Hoe socialer en actiever je bent, hoe ontvankelijker je wordt voor die verleiding. U en ik hebben een innerlijke tuin. Als we daar goed voor zorgen, kan het een prachtige tuin zijn. Elke tuin heeft een muur nodig; als je iedereen toelaat en toestemming geeft om er te doen wat ze willen, dan kan de schoonheid van de tuin verloren gaan.
Soms zeggen we: ik ben op zoek naar God. Maar als je de Bijbel erop naslaat, dan zie je dat God naar ons op zoek is. Adam en Eva verstopten zich voor God, en Hij zocht ze. Wij verstoppen ons in talloze afleidingen en bezigheden. Al die tijd zegt God: 'Hallo, hier ben Ik.' God is in jou!"
Marta en Maria
Jezus komt op bezoek bij twee zussen: Marta en Maria. Maria luistert naar Jezus, terwijl Marta druk is met het huishouden en het verzorgen van de gast. Het bevalt haar niet dat Maria daar maar zit te luisteren en ze vraagt Jezus om er wat van te zeggen. Maar Jezus antwoordt: "Marta, jij maakt je druk over van alles en nog wat, maar slechts één ding is belangrijk!"
Wat is het probleem van Marta? Wat voor eten zij ook voor Jezus aan het klaarmaken is, Jezus heeft dat niet besteld! We horen niet eens dat Hij honger had; misschien had Hij net gegeten, of had Hij maar weinig tijd om bij die zussen te blijven. Marta was zo druk om het Jezus naar de zin te maken, dat ze geen tijd voor Hem had.
We kunnen zo druk zijn met het dienen van de Heer, dat we de Heer zelf vergeten. Het werk wordt dan onze "heer". Maar dan zal ons werk geen vrucht dragen.
Vruchtbaarheid
Jezus zegt: 'Blijf in Mij. Zo niet, dan zul je geen vrucht dragen.' Een vrucht heeft zaadjes in zich waaruit nieuwe vruchten kunnen voortkomen. Melk heeft dat bijvoorbeeld niet; je kunt zo veel melk drinken als je wilt, maar je zult nooit een koe worden.
Als je niet in de binnentuin verblijft, dan zul je melk voortbrengen. Mensen zullen terugkomen voor meer melk; ze worden afhankelijk en zullen zelf geen vrucht dragen. Als je in Jezus blijft, zul je veel vrucht dragen. En degenen die vruchten van jou ontvangen, zullen zelf vruchten voortbrengen.
Vruchtbaarheid komt voort uit gebed, uit intimiteit. Het gaat niet per se om méér bidden. Jouw spirituele leven is belangrijker dan wat je doet voor God. Het spirituele leven van je Alphagroep of de gebedsgroep of de parochie is belangrijker dan je missionaire bezigheden. Zo niet, dan zul je gefrustreerd en gestrestst raken.
Zijn en luisteren
Maria doet twee dingen: ze zit, en ze luistert. Kunnen jullie dat: er simpelweg zijn? De beste manier om iemand te tonen dat je hem of haar bemint, is door er te zijn en te luisteren. Het is de meest basale vorm van liefde: ik ben er voor jou.
Dat is ook het antwoord op de vraag hoe ik God kan liefhebben: door tijd met Hem door te brengen. God heeft Adam en Eva geschapen in een tuin. Hij schiep hen niet in een fabriek of op het veld, waar ze de hele dag moesten werken. Hij schiep hen in een tuin, zodat ze in alle rust in zijn aanwezigheid konden verblijven.
Gewoon doen
Hartl: "Ik heb enkele praktische aanwijzingen voor gebed. Hóe je bidt, is niet zo belangrijk. Wel belangrijk is dát je het doet.
- Doe het steeds op dezelfde plaats en tijd. Je moet je gebedstijd inroosteren.
Als jij niet zelf bepaalt hoe je je tijd besteedt, dan doen anderen dat voor jou. Het gekke is dat we dit weten in relatie tot allerlei andere bezigheden. Als ik zeker weet dat fitness goed voor me is, dan zorg ik ervoor dat ik drie keer per week in de sportschool ben en reserveer ik daar bepaalde tijden voor. We vragen ons niet af of we vanavond onze tanden zullen poetsen; dat is een dagelijks patroon. En zo moet je ook een dagelijks patroon hebben in je omgang met God. - Tweede punt: hoe lang moet ik bidden?
Dat maakt op zich niet uit, en toch… Als je je partner uitnodigt om samen uit eten te gaan, dan zeg je niet: daar heb ik zeven minuten voor. Je laat ook niet een bad vol warm water lopen om er na een halve minuut weer uit te gaan. Na een halve minuut ben je helemaal nat, zeker, maar daar gaat het niet om: je hebt tijd nodig om je te ontspannen.
Voor mij is het belangrijkste in gebed gewoon "er zijn". Maria beleeft vreugde aan de aanwezigheid van Jezus. Kunnen wij dat ook? Als ik een week op retraite ga, dan laat ik mijn mobiel thuis. Als ik bid, is mijn mobiel niet in dezelfde ruimte. Probeer gewoon 'er te zijn' - eerst vijf minuten, dan tien minuten, en zo verder. - Derde punt: aan het stille gebed kun je de Bijbel toevoegen.
De Bijbel kan voorkomen dat we rond onszelf blijven cirkelen. Als je iets uit het Evangelie leest, praat er dan over met Jezus. Lees je in de Bijbel iets wat je niet begrijpt, klaag daarover bij de Heer. Als je het mooi vindt wat je leest, dank de Heer daarvoor. Als je iets hebt begrepen, vraag dan om meer van dat. Blijf bij de dingen die je begrijpt, en laat de rest even liggen.
Als je dit dagelijks doet en je leven is na een maand niet veranderd, stuur me dan een mailtje en je krijgt van mij vijftig euro. Deze toezegging heb ik de in de afgelopen tien jaar in dertig landen gedaan; nog nooit heb ik zo’n verzoek ontvangen!"
Tips om te luisteren naar God
God spreekt waarschijnlijk al tot je, op verschillende manieren. Om Hem te horen, kun je het volgende doen.
- Breng tijd met Hem door, en met zijn Woord.
- Als er tijdens je gebed regelmatig en voor langere tijd een bepaalde boodschap in je hart opkomt, die gepaard gaat met een gevoel van diepe vrede én die wordt bevestigd door de Bijbel, dan heb je een grote kans dat het de stem van God is. Het is verstandig zoiets dan te bespreken met een geestelijk leidsman of –vrouw.
- Hoe vaker je God vraagt om tot je te spreken, hoe vaker Hij dat zal doen. Hoe meer je Hem gehoorzaamt, hoe beter de onderscheiding zal zijn van wat je hoort. En naarmate je het geschreven Woord van God beter leert kennen, zul je ook het gesproken Woord van God beter kunnen duiden.
Gebedsverkondiging
- Praat over het gebed en over het belang van bidden. Wat je anderen niet leert, gebeurt ook niet.
- Zorg voor mooie, aantrekkelijke omstandigheden. Bijvoorbeeld door mooie muziek, kaarsen, wierook, of door eucharistische aanbidding.
- Geef mensen eenvoudige middelen om te bidden. Bijvoorbeeld door het aansteken van een kaarsje. Of: laat ze een vers uit de Bijbel lezen en erover nadenken. Of: maak een gebedsmuur waar mensen op een stukje papier een gebed kunnen schrijven en dat ophangen. Of: laat mensen naar voren komen voor een persoonlijke zegen; dat waarderen mensen vaak erg - ook mensen die niet geloven. Of: bid met elkaar voor bepaalde groepen, bijvoorbeeld voor de zieken of mensen met psychische problemen.
Tekst en vertaling: pr. Jim Schilder
Foto: Lianne Jansen-Valk, Kompasfotografie