Terminaal, of niet? Een getuigenis van hoop.

"Bent u de laatste bisschop van dit bisdom? Houdt de Kerk er nu eindelijk mee op en is het voorbij?" 

- Jacqueline Marie, Divine Renovation | 7 juni 2023

Op 26 november 2011 vroeg een journalist aan de pas benoemde bisschop van Breda, Jan Liesen: "Bent u de laatste bisschop van dit bisdom? Houdt de Kerk er nu eindelijk mee op en is het voorbij?" 

Hoewel Breda van oudsher een zeer katholiek bisdom in Nederland is, gaat nog maar 1 procent van de zelfbenoemde katholieken naar de mis in Breda. Bisschop Liesen werd geboren in het bisdom, maar bracht het grootste deel van zijn priesterschap buiten Noord-Brabant door.

In 1968, tien jaar voordat hij naar het seminarie ging, werden alle seminaries in Nederland (ongeveer dertig in totaal) gesloten, ook dat van Breda. Dit had een onmiddellijk effect op de roepingen: in een jaar tijd daalde het aantal wijdingen tot nul. Toen bisschop Liesen als jongeman voor het eerst de roeping tot het priesterschap voelde, wist hij niet eens waar hij terecht kon.

Uiteindelijk reisde hij een provincie verder om naar een nieuw seminarie in Limburg te gaan dat net was opgericht door de bisschop daar - een bisschop die mannen wilde vormen tot het priesterschap volgens de visie van Vaticanum II. Sommigen bekeken dit nieuwe seminarie met argwaan, omdat andere bisschoppen juist hun seminaries hadden gesloten. Op dat moment had Liesens eigen bisschop in Breda geen plannen voor hem. Hij bleef dus in het bisdom Roermond en was daar jarenlang met veel plezier priester; eerst in de parochie en later als docent aan het seminarie.

Bisschop Liesen is vertrouwd met strijd. Zijn gekozen bisschoppelijke motto "Deus Providebit" (God zal voorzien) is geïnspireerd op het verhaal van Abraham in Genesis 12-14. Bisschop Liesen heeft sleutelmomenten in zijn leven gekend waarop dit motto bewaarheid werd. Momenten waarop hij geroepen werd om alles achter te laten, te kiezen voor het onbekende en te leren vertrouwen op de Schepper. Momenten waarop hij moest komen tot "overgave aan wat God wil, niet aan wat ik zelf prettig vind." Deze houding bepaalde zijn reactie toen de pauselijke nuntius hem in 2010 belde en hem vertelde dat de paus wilde dat hij bisschop werd: "Ja, hier ben ik om uw wil te doen, dus als dat de weg is die God kiest, dan doe ik dat."

Toen hij in 2012 als bisschop in Breda aankwam, trof hij een kerk aan die gericht was op het behoud van het kleine aantal kerken dat nog over was. Er werden liturgieën uitgevoerd door parochianen zelf; één parochie verwelkomde hem met thee en koffie... op het altaar. Deze dingen waren niet zozeer ingegeven door opstandigheid, maar eerder de verwoede pogingen van een paar mensen om - zo goed en zo kwaad als het ging - vol te houden. Liesen wist dat er veranderingen nodig waren, maar zag niet meteen een duidelijke weg vooruit. Er was tijd nodig om te luisteren en de mensen beter te leren kennen. Er was tijd nodig om te bidden en naar God te luisteren.

Als God gaat renoveren...

In 2018 ontdekten ze de boeken van Divine Renovation. Bisschop Liesen vertelt dat het begon met parochianen die het gevoel hadden "na ons is er niets meer", maar die "in dit boek een realistisch alternatief vonden: het hoeft niet te gaan zoals het nu gaat, het kan anders".

Toen bisschop Liesen het boek zelf las, ervaarde hij: "Dit is authentiek. Dit is een bekering, niet van het verstand maar van het hart. Dit is echt teruggaan naar Jezus Christus, die zelf Zijn Kerk opbouwt: dit is wat we nodig hebben."

De focus verschoof zich ernaar een missionair bisdom te worden. "Hoe meer we dat deden, hoe enthousiaster we werden."

In 2019 werden afgevaardigden naar de DR-conferenties in het Verenigd Koninkrijk en in Fulda in Duitsland gestuurd. Vervolgens hielden ze in maart 2022 hun eigen Missionaire Parochie-conferentie in Nederland, waar father James Mallon kwam spreken.Bisschop Liesen voelde het momentum groeien – te midden van de strijd ontstond er een vlam voor vernieuwing in de katholieke Kerk in Nederland.

• Bisschop Jan Liesen op de conferentie 'Missionaire Parochie: Als God Renoveert' in Breda, 2022

Een missionair bisdom worden was geen geringe opgave: het betekende een verandering in visie, in personele bezetting en parochieorganisatie. Bisschop Liesen wilde dat het bisdom een voorbeeld zou zijn voor de parochies: als parochies ervoor zouden kiezen hun missionaire identiteit op te nemen, hadden ze een voorbeeld op diocesaan niveau.

"Dit is authentiek. Dit is een bekering, niet van het verstand maar van het hart. Dit is echt teruggaan naar Jezus Christus, die zelf Zijn Kerk opbouwt: dit is wat we nodig hebben."

In juni 2022, toen het werkjaar op het bisdomkantoor werd afsloten en bisschop Liesen op weg ging om een retraite te geven in Duitsland… voelde hij zich niet goed. Hij schreef het toe aan oververmoeidheid. Maar tegen de tijd dat de retraite begon, wist hij dat er iets mis was. Bij zijn thuiskomst gaf zijn dokter hem de diagnose: stadium 4 uitgezaaide darmkanker. Het was terminaal – de bisschop kreeg te horen dat hij minder dan een jaar te leven had.

"Ik kon het niet geloven – we waren er zó klaar voor, zo in vuur en vlam om te werken aan de vernieuwing van de Kerk. Waarom gebeurt dit? Ik vond het heel moeilijk om dat te begrijpen."

Hij voelde hoe de toekomst zich voor hem uitstrekte, terwijl hij net als Abraham opnieuw naar het onbekende werd geroepen. Hij koos ervoor zich eraan over te geven: "Als dit de weg is die God van me vraagt, dan zal ik die weg gaan". Het leek erop dat zijn rol in deze vernieuwing al bijna uitgespeeld was. 

Maar ondanks dat bisschop Liesen in het ziekenhuis lag, ging het plan voor vernieuwing in het bisdom door. Over de situatie in het bisdomkantoor. "De hele mentaliteit is veranderd, de manier waarop mensen met elkaar omgaan... Iedereen deelt hierin." Op dit moment bezoeken teams van 3-4 mensen vanuit het bisdom de parochies. Bisschop Jan zegt: "We schrijven geen brieven meer naar de parochies, we gaan erheen en spreken hen persoonlijk."

Hoop 

Uit Nederland komen verhalen over een stille opwekking – katholieken, die nu een kleine minderheid in het land vormen, beginnen hun geloof te herontdekken. Over zijn bisdom zegt bisschop Liesen: "Er gebeuren heel veel kleine dingen, die samen beginnen uit te groeien tot iets heel goeds." Verschillende parochies gaan op zoek naar hun missionaire identiteit, en er zijn priesters die de roeping tot evangelisatie willen oppakken en de liefde van Jezus naar de mensen willen brengen.

"De ontdekking van Alpha is een enorme zegen geweest. Het heeft zulke mooie vruchten voortgebracht." Hij geeft een voorbeeld: "Elk jaar worden de nieuwe bestuursleden (van de parochies) bij elkaar geroepen om hen voor te bereiden op hun taak. We laten hen kennismaken met het bisdomkantoor en ik spreek met hen. In die vergadering stelt iedereen zich voor. Iedereen zei zoiets als, 'Ik ben die-en-die en ik kom uit deze parochie.' Plotseling was er iemand die zei: 'Ik ben die-en-die, ik kom uit deze parochie en ik heb me aangemeld voor het parochiebestuur omdat ik door Alpha heb ontdekt dat Jezus mijn vriend is.' Ik zag de ogen van de anderen opengaan: 'Wat gebeurt hier, wat zegt die persoon?' Meestal hebben mensen die zich melden voor het parochiebestuur veel professionele ervaring die zij in dienst van de parochie willen stellen, maar staan ze niet per se in vuur en vlam. Maar deze persoon sprak over vriendschap met Jezus… en toen zei een ander het ook! Het was prachtig. Het veranderde de sfeer volledig. Het was niet langer een zakelijke bijeenkomst waar je elkaar moest kennen om je werk te kunnen doen. Het ging over Jezus, het ging over zijn vriend zijn, en dat Hij onze Redder is. Dit veranderde alles."

Het werk staat nog in de kinderschoenen. Bisschop Liesen: "Ik weet dat we er nog lang niet zijn. Het is niet eens ons eigen werk, maar er is een hoopvolle verandering gaande." Het bisdom Breda is afhankelijk van de heilige Geest om leiders te sterken en harten te openen. Verandering is op komst.

Een nieuwe prognose

En bisschop Liesen? Hij heeft net een nieuwe prognose gekregen: zijn kanker neemt af; zijn gezondheid keert terug. "Ik heb ervaren dat de confrontatie met de dood alles op zijn kop zet en je laat nadenken over wat echt het belangrijkste is. Dat was het begin. Het is me opnieuw duidelijk geworden dat de liefde van Christus, meer nog dan de confrontatie met de onvermijdelijke dood, in staat is om alles op zijn juiste plaats te zetten. De prognose is enorm verbeterd! Er is nu niet alleen behandeling, maar – al is er nog een weg te gaan – er is zelfs genezing mogelijk!"

Tien jaar geleden kondigde een verslaggever het einde aan voor de Kerk in Breda. Een jaar geleden voorspelden de artsen hetzelfde voor bisschop Liesen. Maar God had andere plannen: wat het einde leek te zijn, "heeft God ten goede gekeerd om te bewerken wat nu gebeurt: het behoud van een talrijk volk." (Genesis 50:20)

Deus Providebit - God zal voorzien.
 

---

Oorspronkelijk verschenen op de website van Divine Renovation.
Foto's: Ramon Mangold, 2022