Voorbereiding op de sacramenten in een missionaire parochie

De klassieke voorbereiding op het ontvangen van de sacramenten blijkt in veel parochies niet meer te werken. Het is tijd voor een andere aanpak van de sacramentencatechese. 

Update: 10 oktober 2024

Het oude model: catechese georganiseerd rondom de sacramenten

Tot op heden zijn catechese en vorming in een parochie georganiseerd rond het ontvangen van de sacramenten. In die zin voelt de sacramentenvoorbereiding voor de pastoraal verantwoordelijken in parochies als urgent. Er melden zich nog altijd mensen voor het ontvangen van de eerste communie en het sacrament van het vormsel, ook al dalen deze aantallen elk jaar. Het punt is echter dat de manier waarop de sacramentenvoorbereiding nu veelal wordt vormgegeven niet meer past bij de veranderde situatie in de Kerk en in de wereld. Deze aanpak werkte wellicht in een situatie van het rijke roomse leven, waar geloof en leven met elkaar verweven waren. Toen was het mogelijk een aantal lessen te geven ter voorbereiding op de eerste communie of het vormsel en de kinderen op een vaststaande leeftijd het sacrament te laten ontvangen. In onze tijd zien we dat dit niet meer werkt. De kinderen of volwassenen die vragen om een sacrament hebben nauwelijks meer een band met de parochie of de kerk, en wat we aanbieden lijkt niet goed bij hen aan te sluiten. Velen van hen zien we na het ontvangen van een sacrament niet meer terug in onze parochies. 

Het nieuwe model: catechese en evangelisatie georganiseerd rond het proces om leerling van Jezus te worden

Het goede nieuws is: er zijn inmiddels parochies die experimenteren met een andere aanpak van de sacramentenvoorbereiding. En zij zijn daar voorzichtig enthousiast over en zij zien relatief meer mensen na de voorbereiding terugkomen in de parochie. Wat is hun gemene deler?

Dat niet langer het programma of project van de eerste communie of het vormsel centraal staat, maar een aanpak gericht op mensen. Dat geprobeerd wordt met de mensen die zich melden op weg te gaan en hen te helpen Jezus persoonlijk te ontmoeten. De vraag is dus hoe we (jonge) mensen kunnen begeleiden in een proces om leerling van Jezus te worden in plaats van ze alleen te ‘sacramentaliseren’. 

Deze missionaire insteek is van essentieel belang. Verkondiging van het Woord van God en het instemmen met dat Woord (= geloof) gaan vooraf aan het ontvangen van de sacramenten (zie Catechismus van de Katholieke Kerk, 1122). En dat hebben we de afgelopen jaren vaak over het hoofd gezien. Het ontvangen van de sacramenten is een groot geschenk, omdat we Jezus daarin persoonlijk mogen ontmoeten en ontvangen. Het is onze opdracht als parochiegemeenschap mensen hierop goed voor te bereiden.

In de praktijk betekent dit dat er op veel plaatsen gezinszondagen, familiezondagen, Ankerzondagen of andere trajecten voor gezinnen in parochies ontstaan, waarbij gezinnen met elkaar leven en geloof delen, waarbinnen dan op een gegeven moment de eerste communie of het sacrament van het vormsel ontvangen wordt. Dat gebeurt in een gewone zondagse Eucharistieviering. Het toedienen van de sacramenten op een vaste leeftijd wordt dan losgelaten. Dit traject is een hulpmiddel om met mensen op weg gaan en hen in contact te brengen met mensen die ook (recentelijk) Jezus hebben leren kennen. Daarbij staat dus niet alleen studieuze vorming centraal, maar ook het delen van het leven met elkaar, en wordt er ruimte geboden voor gesprek en uitwisseling over wat het betekent om een leerling van Jezus te worden en te zijn. Belangrijk is bovendien om een nieuw gezin in contact te brengen met een ‘mentor’-gezin, een gezin dat actief deel uitmaakt van de parochie, dat met hen kan optrekken en waar ze met hun vragen terecht kunnen. 

Bij Divine Renovation geven ze als advies om pas in het derde jaar van de reis op weg naar een (meer) missionaire parochie te beginnen met een andere aanpak van de sacramentenvoorbereiding, ook al is de verleiding groot om dit meteen te doen. De belangrijkste reden is dat je als parochie een gemeenschap van parochianen nodig hebt, van leerlingen van Jezus, om nieuwe mensen die door de sacramentenvoorbereiding in de parochie komen, te kunnen ontvangen. Vandaar het advies om met Alpha te beginnen, en Alpha een aantal keer te geven, in de hoop dat de gemeenschap van mensen toeneemt om de ouders en kinderen die vragen om de sacramenten op te kunnen nemen. (Alpha is een kennismaking van ongeveer tien weken met het christelijke geloof).

Voor deze manier van sacramentenvoorbereiding is een lange adem nodig en een gemeenschap waarin nieuwe mensen ontvangen kunnen worden. Ook is het van belang dat de verbinding tussen de sacramenten en de zondagse Eucharistieviering hersteld wordt. En dat er steun is van het bisdom voor deze nieuwe aanpak. Maar op de langere termijn is deze voorbereiding het meest vruchtbaar: nieuwe mensen worden opgenomen in de gemeenschap, ontvangen begeleiding en een aanbod Jezus persoonlijk te leren kennen. Op deze manier kunnen ze de sacramenten ontvangen met geloof en in een geloofsgemeenschap waar ze zich thuis voelen. 

Mirjam Spruit is stafmedewerkster bij het Centrum voor Parochiespiritualiteit (CPS)

---

Dit artikel is verschenen in: De Missionaire Parochie, Conferentie Veenendaal 2024, Adveniat, 2024,105-109.