Paul Donders over gedeeld leiderschap

Speciaal voor de workshop van Paul Donders zijn er smalle tafels geplaatst in de hoofdzaal van De Basiliek in Veenendaal. Donders is oprichter van xpand, een management coaching bedrijf dat inmiddels gevestigd is in vijftien landen. xpand is vooral actief binnen bedrijven, maar heeft ook een kerkelijke tak. Waar xpand werkzaam is, doen de medewerkers dat altijd met de wijsheid van de Bijbel, “het meest intelligente boek over leiderschap”, volgens Donders.

Als bemoediging geeft hij aan dat voor een transformatie of revolutie maar drie procent van alle betrokkenen nodig is, maar die moeten dan wel allen bezield zijn door eenzelfde visie. Die drie procent moet vervolgens twintig procent mee zien te krijgen als draagvlak voor de verandering. Als voorbeeld verwijst hij naar de parochie van Gouda, die met 45 personen aanwezig zijn in Veenendaal, een parochie die door xpand zelf gecoacht is.

Waar staan we als parochie
Aan Donders de taak om de aanwezigen handvatten te bieden om te komen tot die benodigde eenheid van leiding. Hij baseert zich daarbij op de drie terreinen die de heilige Benedictus onderscheidt als de terreinen waarop leiderschap van toepassing is. Allereerst 'het paradijs', het terrein van het gebed ('ora'), van het mysterie, van de liturgie. Ten tweede 'de communio', de gemeenschap als veilige plek, als thuis. En ten slotte 'het leger', de missio, het 'labora' naast het 'ora'. 

Volgens Donders zijn alle drie terreinen van belang. Omdat een leider zelden deze drie combineert, is meer dan één leider nodig. Vandaar de noodzaak van een leiderschapsteam, zowel in bedrijven als in parochies.

Aan de deelnemers geeft hij de opdracht om met twee of drie aanwezige medeparochianen na te gaan hoe het staat met deze drie terreinen in hun eigen situatie aan de hand van een checklist van zes thema´s: (1) onze inspiratie en passie, de gezamenlijke droom, het gebed en de gezamenlijke openheid voor de heilige Geest, (2) onze toewijding aan onze taak en aan God, (3) onze visie, de keuzes die we willen maken en de plannen voor de komende drie jaar, (4) onze onderlinge relatie, gebaseerd op vertrouwen en respect, met ruimte voor feedback en een snel en goed omgaan met conflict, (5) onze prestaties, gebaseerd op een goede organisatie, inspirerend overleg, zorg voor elkaar en eerlijke evaluatie en (6) onze interconnectie, het samenwerken in een breder kader. Waar doen wij het in onze parochie al goed en waar moeten we nog extra stappen zetten?

De basis voor een gezonde eenheid
In het tweede gedeelte van de workshop gaat Paul Donders dieper in op de noodzaak van eenheid. Hij citeert de apostel Paulus die kritiek uit op de christenen van Korinthe om hun onderlinge verdeeldheid. En hij wijst op de eenheid binnen de BoerBurgerBeweging die mede debet was aan de grote verkiezingswinst. Een leider moet het evenwicht zien te bewaren tussen twee schijnbaar tegenstrijdige eigenschappen: de dienaar en de heerser, het lam en de leeuw. Hier is Romano Guardini, de Duitse theoloog uit het midden van de vorige eeuw, de bron van Donders' inzichten. Waar enkel de dienaar overheerst, ontaardt dat in lafheid, en bij een eenzijdigheid van de heerser ontstaat tirannie. 

De eenheid binnen een leiderschapsteam is gebaseerd op drie kernwoorden: vertrouwen, respect en nut. Vertrouwen - 'high trust' - leidt volgens onderzoek tot 74 procent minder stress, tot 106 procent meer energie en de helft meer productiviteit, tot 76 procent meer gelukservaring in het privéleven en tot 40 procent minder burnout. 

Niet alleen is het van belang om eenheid tot stand te brengen, maar ook om die te bewaren. Want zelfs als de onderlinge relaties in het team goed zijn, ligt misverstaan op de loer en gaat ieder uit van zijn eigen waarheid. Vertrouwen kan dan gemakkelijk omslaan in cynisme. Zelfs als de onderlinge band goed is, blijkt slechts de helft van een gesprek ontvangen te worden. Bij conflict gaat zelfs negentig procent van de communicatie verloren. Tegenover cynisme als zelfbescherming stelt Paul Donders het respect dat de angst bij de ander reduceert, waardoor die zichzelf durft te zijn. Het kernwoord 'nut' heeft betrekking op de relevantie van wat de ander probeert te communiceren. Hoe relevanter hoe actiever ik luister. Met als tegenpool: hoe minder relevant, hoe minder ik opneem - het zogenaamde Hawaï-effect: wegdromen naar exotische oorden bij een spreker die niet aanspreekt.
Ook hier gaan de aanwezigen aan de slag om positieve stimulansen, 'bouwstenen', voor eenheid op te schrijven en die met elkaar te delen. Maar ook de negatieve elementen, de 'killerstones'.

In de afronding daagt Paul Donders de aanwezigen uit om aan de slag te gaan met wat ze vandaag hebben geleerd en ontvangen, vertrouwend op Gods Geest.

Verslag seminar Paul Donders - 25 maart 2023 - door Ed Arons
Fotografie: Ramon Mangold